Afganistan ekonomisinin %80’i tarım ürünleri oluşmaktadır. Diğer kalan %20 ‘lik kısmını endüstri ve hizmet sektörü oluşturmaktadır. Haşhaş, meyve, fındık, yün, pamuk gibi tarım ürünlerini ülke ihraç etmektedir. Tekstil, sabun, gübre, mobilya, ayakkabı, doğalgaz, yağ, kömür, bakır ise başlıca endüstriürünleri arasındadır. Ülke büyük ölçüde bakır rezervlerine de sahiptir.
Başlıca Ticaret Ortakları: Pakistan, Hindistan, Tacikistan, ABD, Rusya FederasyonuBaşlıca İhracat Kalemleri: Meyve, kabuklu yemişler, el dokuması halı, yün, hayvan postu, deriden yapılmış giysi ve yarı işlenmiş mücevherler
Başlıca İthalat Kalemleri: Mekanik ve diğer eşyalar, yiyecek, tekstil ürünleri ve petrolAfganistan’ın doğru bir analizini yapabilmek için ülkenin bulunmuş olduğu coğrafi konumu ve tarihinde yaşadığı olayları iyi analiz etmek gerekir. Afganistan İran, Pakistan, Türkmenistan, 1991’den önce Sovyet ve ülkenin küçük bir bölümünün Çin’e sınırı bulunmaktadır. Ülke birçok etnik kimliğe ev sahipliği yapmaktadır. İslam dini bu kadar farklılıkların bulunduğu Afganistan’da tutkal görevi görmektedir. Ticaretin kesişim yolları ve Enerji Nakil yolları üstünde bulunan Afganistan tarih boyunca çeşitli ulusların istilasına uğramıştır (Yunanlar, Araplar, Farslar, Sovyetler, İngilizler vb.). Bu durumdan dolayı ülke çok fazla tehdit altında kalmış ve istikrarı bir türlü sağlayamamıştır. 1919 yılında ülke İngiliz saldırısına karşı mücadele etmiş ve bağımsızlığını kazanmıştır.
Bu tarihten itibaren ülke birçok anlaşmazlık ve darbelere seyirci olmuştur. 1980 yılında Demokratik Halk Partisi’nin Perçem kanadından Bebrek kemal Sovyet askerlerinin desteğiyle Ülke yönetiminin başına getirilmiştir. Bu darbeye büyük karşıtlık besleyen muhalif kanat yıllarca ABD, Çin, Pakistan, İran, Suudi Arabistan tarafından para ve silah yardımıyla desteklenerek rejimle çatışma haline girmiştir. Sovyet tankları ancak Afganistanı 1989 yılında terketmiştir. Bu darbe ülkeye ekonomik manada çok büyük zararlar vermiştir.1979 – 1999 yıllarında Afganistan’da Uluslararası kurumlar tam bir ölçüm yapamasa da GSYİH 225 milyardan 160 milyarlara çekildiği tahmin edilmektedir. Bu dönemde ABD başta olmak üzere batılı ülkelerde kişi başına düşen milli gelir 3’e katlanırken Afganistanda gerileme yaşanmıştır. Dolardaki değer düşüşü de hesaba katıldığı zaman kişi başına düşen milli gelir %50-60 oranlarında düşüş yaşamıştır.
Samet GÖYDENİZ | UGSAM Araştırmacısı | Şubat 2019
Yazının tamamına ulaşmak için | Tıklayın
Bir yanıt yazın