Arap Yarımadası’nın doğusunda bulunan Katar’ın kuzeybatısında Bahreyn, güneybatısında Suudi Arabistan ve doğusunda da Birleşik Arap Emirlikleri bulunur. Başkenti Doha’dır. Basra Körfezi ile çevrilmiş 11.437 kilometre kare yüz ölçümüne sahip bu küçük ülkenin tek sınır komşusu Suudi Arabistan’dır. Coğrafi olarak en düşük noktası olan Persian Körfezi: 0 m, en yüksek noktası Qurayn Abu al Bawl 103 metredir. Suudi Arabistan’la olan sınırı 60 km, sahil uzunluğu ise 563 kilometredir.
Katar kışları, kuru ve az yağışlıdır. Yazları çok sıcaktır ve nemli geçmektedir. Ilık geçen çöl iklimi vardır. Yaz aylarında sıcaklık 25 ile 46 santigrat derece arasında değişmektedir. Ancak nem göz önüne alındığında hissedilen sıcaklık, Temmuz ayı itibariyle, azami +58 santigrat derecelere varmaktadır. Kışları çok fazla yağış almayan ülkede, yağış ortalaması yıllık 75,2 mm.’yi pek aşmaz. Katar’da en kurak geçen ay Ağustos ayıdır.
Katar toprakları eski çağlardan beri yerleşim birimi olarak varlığını sürdürmekle birlikte, 16. yüzyıl ortalarında yaşanan Osmanlı-Portekiz rekabetine kadar bölgenin tarihine ilişkin kayda değer bir bilgi bulunmamaktadır. Osmanlı Devleti’nin bu bölgede Portekiz’e karşı üstünlük kurması ile birlikte 1559 yılında Katar Sancağı kurulmuştur.
18. yüzyıl ortalarında Bahreyn bölgesinde yönetimi ele geçiren el-Halife ailesi, Katar üzerinde de hakimiyet kurmak üzere çaba göstermiş, öte yandan Âl-i Suud da hakimiyet alanın Körfez bölgesine doğru genişletmiştir. Bu dönemde Orta Arabistan’dan bölgeye göç eden e-Sânî ailesi zamanla buradaki nüfuzunu arttırmıştır ve o günden bu yana da Katar tarihindeki etkin varlığını sürdürmektedir. Nitekim günümüzde Katar’da devlet yönetimi halen bu ailede bulunmaktadır.
19. yüzyılın başlarından itibaren Körfez bölgesi üzerindeki etkinliğini arttıran İngiltere, yüzyıl ortalarından itibaren Osmanlı ile karşı karşıya gelmiştir. İki devletin bölgenin hakimiyetini ele almak üzere sürdürdükleri mücadele Birinci Dünya Savaşı’na kadar inişli çıkışlı bir süreç takip ederek devam etmiş ve savaşla birlikte Osmanlı Devleti bölgeden tamamen çekilmiştir. 3 Kasım 1916 tarihinde imzalanan antlaşma ile İngiliz himayesi altına giren Katar, İngiltere’nin bölgeden çekilmesi üzerine 3 Eylül 1971 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiştir.
Abdurrahman GENÇLER | UGSAM Araştırmacısı | Aralık 2019
Yazının tamamına ulaşmak için | Tıklayın
